Eduardo De Filippo, Le poesie, Einaudi, 2016.
" 'O mare (1968).
«'O mare fa paura».
Accussì dice 'a ggente
guardanno 'o mare calmo,
calmo cumme na tavula.
E dice 'o stesso pure dint' 'e gghiurnate 'e vierno
quanno 'o mare
s'alza,
e l'onne saglieno
primm' 'a palazz' 'e casa
e pò a muntagne.
Vergine santa...
scanza 'e figlie 'e mamma!
Certo,
pè chi se trov
cunu mare ntempesta,
e perde 'a vita,
fa pena.
E ssongo 'o primmo
a penzà ncapo a me:
«Che brutta morte ha fatto
stu pover'ommo,
e che mumento triste c'ha passato».
Ma nun è muorto acciso.
E' muorto a mmare.
'O mare nun accide.
'O mare è mmare,
e nun 'o sape ca te fa paura.
Io quanno 'o sento...
specialmente 'e notte
quanno vatte 'a scugliera
e caccia 'e mmane...
migliara 'e mane
e braccia
e ggamme
e spalle...
arraggiuso cumm'è
nun se mporta
ca c' 'e straccia 'a scugliera
e vveco ca s' 'e ttrir
e se schiaffea
e caparbio
mperruso,
cucciuto,
'e ccaccia n'ata vota
e s'aiuta c' 'a capa
'e spalle
'e braccia
ch' 'e piede
e cu 'e ddenocchie
e ride
e chiagne
pecché vulesse 'o spazio pè sfucà...
Io quanno 'o sento,
specialmente 'e notte,
cumme stevo dicenno,
nun è ca dico
«'O mare fa paura»,
ma dico
«'O mare sta facenno 'o mare».", pp. 17-18-19.
" 'A ggente (1949).
A ggente ca me vede mmiez' 'a via
me guarda nfaccia e ride. Ride e passa.
Le vene a mmente na cummedia mia,
se ricorda ch'è comica, e se spassa.
Redite pè cient'anne! Sulamente,
v' 'o vvoglio dí pè scrupolo ' cuscienza:
io scrivo 'e fatte comiche d' 'a ggente...
E a ridere, truvate cunvenienza?
...Nun credo", p. 91.
" Oje mmar'a tte! (1973).
.... ... ... ...
Popolo bello
chin' 'e fantasia,
sta fantasia te fotte,
e t'ha futtuto.
Popolo sempe pronto a ognie chiammata,
sempe disposto a ddí:
«Chi avuto-avuto»...
Popolo, quann' 'a carne s'è stancata,
nun pienze manco a quello ch' 'e perduto!
Ma che t'ha fatto 'a guerra:
oje mar'a tte!
... ... ...", p. 169.
" 'A vita (1931)
Io songo nat' 'o millenoveciento
e tengo n'anno.
Tu sì d' 'o sittantotto
e n'anno tiene.
Chillo che dice : «Sò arrivato a ciento!»
tene n'anno pur'isso.
'O calannario nun 'o date retta.
'O calannario è n'atu scucciatore,
ca vuluntariamente
nce 'accattammo
nuje stesse
e nce 'o piazzammo
vicin' 'o muro
religiosamente.
'A vita dura n'anno.
Tutto 'o ssupierchio è na supirchiaria.
È, cumme fosse, inutile...
Dicimmo a lengua nosta:
« È p'ingiaria!»
... ... ...", p. 65.
"Ca si fosse... (1959).
Sta tutto scritto
sta tutto signato.
Chi pè na mano
chi pè n'ata mano…
Chello pè cchesto
e chesto pè chell'ato…
Sta tutto scritto
sta tutto signato.
Ma addò sta scritto?
Addò vene signata
na sorta trista
ca te nchiova ncroce?
E chi è stu nfamo,
st'anema dannata
ca segna e scrive
dint'a chistu libro
e ca dice:
«Mò tu!»,
«Tu no!»,
«Tu sì!»?
Nun se trova na pagina caduta,
vulata all'intrasatta
'a dint' 'o libro:
nu fuglietto,
n'appunto…
nun se trova né pè ll'aria
né nterra.
Ca si fosse…
ca na pagina sola se truvasse,
ca n'appunto signato,
na parola,
se putesse
cu certezza sapè
qual è 'a mano ca scrive,
e se sapesse
si scrive cu nu scopo
na ragione
o pè sfizio sultanto
o sulamente pè malvagità…
Addò sta scritta
addò vene signata
na sorta trista
ca te nchiova ncroce?
E addò se mette 'a sciorta
pè nun se fà vedè
primmo d' 'o tiempo,
primmo d' 'o juorno
ll'ora
e d''o mumento
ca t'addà zumpà ncuollo
a tradimento?
Se mette dint' 'a voce,
mmiez' 'e pparole toie,
sott' 'e penziere,
se mmesca mmiez' 'e mmosse ca tu faie,
dint' 'e resate' quanno sì felice...
e quanno s'annasconne
nun t' 'o dice", pp- 74-75-76.
"E allora bevo… (1973)
Dint' 'a butteglia
n'atu rito 'e vino
è rimasto…
Embè
che fa
m' 'o guardo?
M''o tengo mente
e dico:
«Me l'astipo
e dimane m' 'o bevo?»
Dimane nun esiste.
E 'o juorno primma,
siccome se n'è gghiuto,
manco esiste.
Esiste sulamente
stu mumento
'e chistu rito 'e vino int' 'a butteglia.
E che faccio,
m' 'o pperdo?
Che ne parlammo a ffà!
Si m' 'o perdesse
manc' 'a butteglia me purdunarria.
E allora bevo…
E chistu surz' 'e vino
vence 'a partita cu l'eternità!", pp. 86-87.
